( شهاب سنگ)

شهاب‌سنگ ۱۴ تنی از جنس آهن-نیکل، پیداشده در ایالات متحده - ۱۹۰۲

شهاب‌سنگ (آذرگوی)ها اجرام بزرگی‌اند که بیشتراز سنگ و فلز تشکیل شده‌اند. این اجرام هنگامی که وارد جو زمین می‌شوند بدلیل قطر زیادشان (۵۰-۱۰۰متر) از جو می‌گذرند و دهانه‌ها و عوارض گوناگونی را از خود بر جای می‌گذارند. برای نمونه دهانه بارینجر در آریزونا و دهانه وردفورت در آفریقای جنوبی. اهمیت مطالعه شهابسنگها جهت تعیین سن زمین، منظومه شمسی و در نهایت تعیین سن کل کیهان است. بعلاوه می‌توان از آنها جهت تعیین ترکیب شیمیایی بخشهای مختلف سیاره زمین و سایر سیارات سنگی استفاده نمود و حتی فرایندهایی را که منجر به تشکیل این سیارات و حتی فرایندهای تشکیل هسته، پوسته اولیه، فرایند تفریق عنصری در گوشته اولیه و فرایند مهمی چون تشکیل حیات می‌باشد به دقت بررسی نمود. به کمک مطالعه شهابسنگهای فلزی (آهنی) و مطالعات لرزه نگاری بود که دانشمندان ترکیب حدودی هسته زمین را تعیین نمودند.

طبقه‌بندی

• سنگی (ارولیت‌ها و کندریت‌ها):

فراوانی آنان ۹۲٪ است.

• سنگی - فلزی (سیدرولیت‌ها):

فراوانی آنان ۱ تا ۲ درصد است.

• آهنی (سیدریت‌ها):

مواد تشکیل‌دهنده این گروه با چگالی‌های گوناگون و جدا از هم شهاب سنگ فلزی را تشکیل می‌دهند و ۵ تا ۶ درصد است.

سن شهاب‌سنگ‌ها

• سن زمینی: مدت زمانی که بر روی زمین بوده‌اند.
• سن تابش پرتوهای کیهانی: مدت زمانی که در مداری به دور خورشید می‌گردند.
• سن پیدایش: مدت زمانی که از آخرین تغییر دمای شهاب‌سنگ می‌گذرد.
• سن پیش از پیدایش: مدت زمان میان تشکیل عناصر شیمیایی در ستاره‌ها تا بکار رفتن این عناصر در شهاب‌واره‌ها.

شش ویژگی سنگ‌های آسمانی

فلز

بیشتر سنگ‌های آسمانی دست کم مقداری فلز آهن دارند (در واقع آلیاژی از آهن و نیکل). شما می‌توانید درخشش فلز را در سطوح شکستهٔ آن‌ها ببینید. سنگ‌های آسمانی به طور کامل همواره مقداری فلز دارند و بسته به مقدار فلز آن‌ها در سه گروه دسته بندی می‌شوند:

• سنگ‌های آسمانی فلزی، که صددرصد از فلز ساخته شده‌اند؛
• سنگ‌های آسمانی فلز – سنگ، که دارای ۵۰ درصد فلز و ۵۰ درصد سنگ هستند؛
• سنگ‌های آسمانی سنگی، که دارای رگه‌های فلزی کوچکی هستند.

چگالی

بسیاری از سنگ‌های آسمانی، به ویژه شهاب سنگ‌های فلزی، بسیار سنگین تر و چگال تر از سنگ‌های زمینی هستند. چگالی فلز آهن در حدود ۸ گرم بر سانتی متر مکعب است، چنانکه بیشتر سنگ‌های آسمانی دارای چگالی بالاتر از ۳٫۳ گرم بر سانتی متر مکعب هستند. چگالی شمار کمی از سنگ‌های زمینی، البته به جز سنگ‌های معدن فلزی، بالاتر از این است، که آن‌ها هم به طور نوعی اکسید آهن (مانند سنگ آهن مغناطیسی و یا هماتیت) هستند.

ویژگی مغناطیسی

بیشتر سنگ‌های آسمانی دارای مقداری آلیاژ آهن - نیکل هستند و به آسانی یک آهنربا را به سوی خود می‌کشند. شما می‌توانید به آسانی با یک آهن ربا این ویژگی را آزمایش کنید. یک آهنربا بی گمان به سنگ‌های آسمانی خواهد چسبید به شرط آن که دست کم دارای مقداری فلز باشند. برخی از شهاب سنگ‌ها مانند گونهٔ سنگی آن‌ها تنها دارای مقدار کمی فلز هستند با این وجود یک آهن ربای آویخته با ریسمان را به سوی خود می‌کشند.

توده پیروکسن (نوعی کانی که در زمین بیشتر به صورت آذرین تشکیل می‌شود) در شهاب سنگ‌ها

بیشتر سنگ‌های آسمانی معمولی که به زمین برخورد می‌کنند کندریت نام دارند. آنان شهاب سنگ‌های «سنگی» هستند و گلوله (کندرول) هایی کوچک و سنگی را که «توده‌های پیروکسن» نامیده می‌شوند در بر می‌گیرند. قطر این گلوله‌ها در حدود ۱ میلی متر است.

پوستهٔ گداخته

هنگامی که یک سنگ آسمانی از جو زمین می‌گذرد یک لایهٔ بسیار نازک بر روی سطح بیرونی آن گداخته (ذوب) می‌شود. این لایهٔ نازک «پوستهٔ گداخته» نامیده می‌شود. آن اغلب سیاه و همانند پوستهٔ تخم مرغ است. پوستهٔ گداخته همچنین می‌تواند به رنگ خرمایی روی سنگ‌های آسمانی رخ بنماید؛ که چرایی آن را باید در وضعیت آب و هوایی پس از فروافتادن آن‌ها یافت.

ریگماگلیپت‌ها

گهگاه هنگامی که یک سنگ آسمانی از جو زمین می‌گذرد فرم ریگماگلیپت‌ها را در سطح خود می‌گیرد. این‌ها به مانند اثر انگشت شست شما روی خمیر بازی هستند.

تصورات اشتباه

شهاب‌سنگ‌ها هنگام برخورد با زمین لزوماً داغ نیستند. درحقیقت روی سطح بسیاری از آن‌ها ذرات شبنم یافت‌شده‌است. هنگام ورود به جو زمین، حرارت ناشی از ورود به جو زمین سطح آن‌ها را ذوب می‌کند، اما درون آن‌ها فرصتی برای داغ شدن ندارد.^[۱]